EMEKLİ MAAŞLARI 2024 – 2025 FARKLI MI OLACAK?
Kamuoyunda çok tartışılan 2025 yılı emekli olacakların ile 2024 yılı emekli olacaklardan daha az emekli maaşı alacak olması konusunda Öncelikle bu konu, esas itibariyle işçi statüsünden emekli olacaklar ile 1 Ekim 2008 sonrası işe başlayan memurlara ilişkin olduğunu söylemeliyiz.
Bunun nedeni de, işçi emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan kalemler arasında enflasyon, gelişme hızı, güncelleme katsayısı vb. parametrelerin kullanılmasıdır. Ancak, memuriyete 1 Ekim 2008 öncesi başlayanlar; 5434 kapsamında emekli olacağı için bu farklılıktan etkilenmez.
5434 sayılı Kanun, 1 Ekim 2008 tarihinden önce memurluk hizmeti olan, memurluk hizmetinden sayılan yedek subaylık, vekil öğretmenlik, vekil imamlık vb. gibi hizmetleri olanlar hakkında uygulanmaktadır.
Bu Kanun hükümlerine göre de emeklilik işlemlerinde, tüm çalışma hayatları içerisinde almış oldukları görev aylıklarının bir önemi olmamakta, çalışma hayatları içerisinde en üst aylık bağlamaya ve ikramiye ödenmesine imkan veren üst görevleri esas alınmaktadır.
5434 sayılı kanuna tabi memurların emekliliğinde kullanılan kalemler arasında;
Derece/kademe Gösterge, Ek Gösterge, Kıdem Aylığı, Taban Aylığı, Özel Hizmet Aylığı (Emeklilik Tazminat Oranı) ve Memur Maaş Katsayısı bulunmakta,
Bunların dışında herhangi bir güncelleme katsayısı, gelişme hızı TÜFE vb. parametreler esas alınmamaktadır.
Dolayısıyla da, tamamıyla farklı hesaplama sisteminden kaynaklı artış veya azalış durumu 5434 kapsamında memur emeklilerini ilgilendiren bir konu değildir.
1 Ekim 2008 sonrası işe başlayan memurlar 5510 tabi yani işçilerle aynı
5510’a tabi memurların yaşlılık aylığı, engellilikten dolayı yaşlılık aylığı, malullük aylığı gibi yapılacak hesaplamalarda memurun tüm çalışma hayatı süresince SGK prime esas kazançları, ortalama aylık kazançları, güncelleme katsayısı vb. hesaba katılır aynı işçiler gibi.
Her durumda 5510 a tabi memurların görev aylıklarının tamamı prime esas kazançlarda dikkate alınmış olsa da 5510 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabının 5434 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabıyla kıyaslanmaz. Şöyle ki; 5434 e tabi aylık hesabında tüm çalışma süresindeki primlerin ortalamasının etkisi yoktur, memurluk süresi içerisinde bulunduğu ve en yüksek aylık bağlamaya imkan veren konumu esas alınmaktadır. 5510 da ise bunun tamamıyla aksine tüm çalışma süresi içerisinde almış olduğu görev aylıkları ve prime esas kazanç tutarları memurun emekli aylığını belirlemede büyük etkendir.
1 Ekim 2008 sonrası işe başlayan memurların emeklilik hesabında;
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun (SSGSSK) “Yaşlılık aylığının hesaplanması” başlıklı 29. maddesine göre ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın otuz katıdır.
5510 sayılı SSGSSK’ye göre güncelleme katsayısı her yılın aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel endeksindeki (TÜFE) değişim oranının yüzde 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme hızının yüzde 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değeri ifade etmektedir. Örneğin 2024 yılı güncelleme katsayısı 3 Ocak 2024’te TÜİK tarafından yayımlanan Aralık 2023 dönemine ait yıllık yüzde 64,77’lik TÜFE oranının yüzde 100’ü ile TÜİK tarafından açıklanan yüzde 4,5’lik yıllık büyüme oranının yüzde 30’u ile hesaplanıyor.
Örneğin 2023 Güncelleme Katsayısı şöyledir: [0,6477 + (0,045 x 0,30)] + 1 = 1,6612
2000-2008 arasında güncelleme yapılırken TÜFE ve büyüme oranının yüzde 100’ü hesaba katılıyordu ve böylece büyümenin tamamı güncelleme katsayısına yansıtılıyordu. 5510 sayılı SSGSS Kanunu ile büyüme oranının sadece yüzde 30’u emekli aylığı hesabında dikkate alınmaya başladı. Yüzde 70’i hesaba katılmamaya başlandı.
Sonuç olarak günümüzde emekli aylıkları şöyle hesaplanıyor:
- Geçmiş prime esas kazançlar * güncelleme katsayısı= Güncel prime esas toplam kazanç
- Güncel prime esas toplam kazanç/toplam prim gün sayısı * 30= Güncel ortalama aylık kazanç
- Güncel ortalama aylık kazanç * Aylık bağlama oranı (ABO) = Aylık tutarı
Diyelim sigortalı 2025 yılı ilk yarısı içinde emekli aylığı başvurusu yaptı. TÜFE 2025-2027 OVP’de tahmin edildiği gibi yüzde 41,5 ve büyüme de yüzde 3,5 olarak gerçekleşirse (41,5+1,05 -yüzde 3,5’in yüzde 30’u-) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1,4255 olacak.
2024-2025 Emekli Aylık Farkının Nedeni
Eğer sigortalı Aralık 2024’te başvurursa ne olur? Henüz 2024 yılı TÜFE belli olmadığı için yukarıdaki şekilde hesaplanan aylığa 2024 yılı güncelleme katsayısı yerine emekli aylıklarına 2024 Ocak ve Temmuz döneminde yapılan artış oranları ayrı ayrı uygulanır ve başvuru tarihindeki aylık bulunur.
Bilindiği gibi 2024 yılında emekli aylıklarına ocak ve temmuz dönemi olmak üzere iki kez artış yapıldı. SSK ve Bağ-Kur emeklilerine Ocak 2024’te yüzde 49,25 ve Temmuz 2024’te yüzde 24,73 oranında artış yapıldı; böylece yıllık artış yüzde 86,16 oranında gerçekleşti. 2024 Temmuz-Aralık döneminde emekli olanlar 2024 yılı güncelleme katsayısı belli olmadığı için emeklilere yapılan 2024 yılı zammından yararlanacaklar. Kısaca farkın nedeni çok muhtemelen 2024 yılının güncelleme katsayısının 1,42 civarında olacak olması ancak emekli aylık artışlarının yüzde 86 civarında olmasından kaynaklanıyor. Emekli aylıklarında fark 1,8616 ile (yaklaşık) 1,42 arasında kadar farklı olacak. Bu da yaklaşık yüzde 30 oranında bir fark anlamına geliyor.
NOT: (5510 sayılı yasanın 29 maddesi son fıkrası hükmüne göre; yukarıdaki şekilde hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme dönemi, daha sonra temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır.
Bu durumda örneğin 1 Şubat 2025 tarihinde emekli olan bir çalışan emekli aylığı yukarıdaki gibi tahminen 2024 yılı için 1,42 ile güncellenerek bulunan aylık kazanç 2025 Ocak ayında emeklilere yapılacak zam oranında artacağını da dikkate alırsak yukarıda belirtilen yüzde 30’luk fark biraz azalacaktır.